De mist van misschien

“Wat vind jij?”

Op enig moment in je leven stel je die vraag wel een keer aan iemand. Of je moet één van die zeldzame exemplaren van de menselijke soort zijn die altijd preciés weten wat ze willen. Maar onder de  leden van homo sapiens sapiens (letterlijk: de bijzonder verstandige mens) is een andere ondersoort veel talrijker. Laten we die noemen: de ‘homo sapiens sapiens dubiensis’ (oftewel: de verstandige maar twijfelende mens).

Die twijfelende vraag “wat denk jij ervan?” kan over iets heel kleins gaan. Je kunt in dubio staan over de gekste dingen. Welk nagerechtje moet je kiezen, want ze zien er allemaal zo lekker uit? Of over iets dat weliswaar langdurige gevolgen heeft, maar op zich niet zo heel erg belangrijk is. Wat voor kleur geef je je woonkamer? Soms gaat het over veel ingrijpendere dingen. Welke van twee banen kies je? Welk huis wordt hetgeen dat je de komende dertig jaar gaat afbetalen? Blijf je bij je huidige partner of laat je de steeds groter wordende ontevredenheid doorwegen, en ga je bij hem of haar weg?

Even twijfelen is niet slecht. Het betekent dat je bewust leeft en niet zomaar gedachteloos wat doet. Je weegt even af: wat is voor mij op dit moment de goeie keuze? Naarmate keuzes verstrekkendere gevolgen hebben, worden ze moeilijker, en doe je er vaak iets langer over (al is dat lang niet altijd waar. Net als liefde op het eerste gezicht, bestaat er ook een intuïtieflits op het eerste gezicht). Toch hoeven ze daarom zeker niet verlammend te worden, of zo zwaarwegend dat je er niet tegenop kunt.

Het eigenlijke probleem bij keuzes is dat je niet in de toekomst kunt kijken. Vind je volgend jaar felgroen nog altijd even mooi en aangenaam op je muren? Zal de beter betaalde baan ook de meest bevredigende zijn? Dat huis, is dat nog steeds zo leuk binnen vijf jaar als er misschien drie kinderen zijn bijgekomen? En je partner, misschien verlaat je hem of haar en besef je dan pas wat je mist…?

Voor je het weet, ga je de mist in.

De mist van misschien.

‘Misschien heeft mijn moeder gelijk en moet ik toch maar een wat neutralere kleur kiezen. Of misschien kan ik beter luisteren naar het advies in dat interieur-programma.’ Je dwaalt van mistbank naar mistbank. ‘Misschien deden ze bij die ene werkplek extra enthousiast over mijn kwaliteiten omdat ze me stiekem met allerlei rotwerkjes willen opzadelen. En misschien vind ik die andere baan trouwens wel leuker. Misschien zijn daar ook meer doorgroeimogelijkheden?’ En hoe langer je in de ene mistbank ronddwaalt, hoe makkelijker je verdwaasd in een andere beland. ‘Misschien komt er op de lege plek naast het huis dat ik het liefste wil wel een school. Of een bar! En dan heb ik elke dag lawaai naast me…' Op den duur word je er wanhopig van. 'Misschien voel ik me nooit meer gelukkig, als ik bij mijn partner blijf. Maar misschien wordt het ook alleen maar erger als ik wegga.'

De mist van misschien kan heel snel aangroeien.

Sommige mensen lijken geboren te worden als ‘homo dubiensis’. Ze hebben het hun hele leven moeilijk met keuzes te maken. Andere maken ergens tijdens hun leven een soort (meestal tijdelijke) transformatie door. Zoals een normaal zeer gedecideerde vriendin het een keer uitdrukte: “Ik weet niet wat het is, maar de laatste tijd kan ik gewoon géén keuzes maken.”

De verleiding is dan groot om maar bij een ander te rade te gaan. Iemand die je vertrouwt.

Dat kan heel nuttig zijn. Over het algemeen heeft een buitenstaander het makkelijker om te zien wat jij over het hoofd ziet. Voor een buitenstaander is de mist lang niet zo dicht als voor jou. Onder normale omstandigheden is het dus niet zo’n gek idee om het even met iemand anders over een dilemma te hebben. Al is het maar omdat een gesprek ervoor zorgt dat je je gedachten op een rijtje kunt zetten. Het is makkelijker om twee standpunten tegen elkaar af te wegen als iemand anders één daarvan voor je vertolkt. In het ideale geval heb je na zo’n uitwisseling wat helderder voor jezelf gekregen wat jij er eigenlijk zelf van vindt.

Maar soms weet je het nog steeds niet. Je zit zo diep in de mist dat zelfs de behulpzame buitenstaander ermee besmet raakt. Nu lopen jij en je beoogde gids samen in kringetjes rond. Of je praat met de één die je advies zus geeft, en dat klinkt als de meest logische uitweg uit de mist… en dan met de ander, die je advies zo geeft, en dan klinkt dát ineens het meest zinnig.

Uit de mist van misschien kom je uiteindelijk alleen maar zélf. Maar zoals een bergbeklimmer zijn bergschoenen, zijn hamer en zijn haken en zijn touw nodig heeft, zo heb ook jij een aantal hulpmiddelen nodig, eens je verdwaald bent in de mist van misschien.

Ten eerste het vertrouwen dat jij in jou alles hebt wat je maar nodig hebt om de juiste keuze te kunnen maken. Nee, natuurlijk weet je rationeel gezien niet alles. Niet iedereen kan naar het dak van een te koop staand huis kijken en meteen inschatten of dat nog twintig jaar mee kan of een lekke zeef is. Maar iedereen kan voelen: ‘Hm, ik moet hier even een expert bij halen.’ En nee, het is niet verkeerd om je te informeren. Bel even de gemeente en vraag of er een vergunning zou worden verstrekt voor een bar op de open plek naast het huis dat je wil kopen. Maar waar het om gaat, is: in de toekomst kijken, kun je toch niet. De gemeente kan haar beleid binnen tien jaar ineens veranderen.

Uiteindelijk zal je bij elke keuze diep in jezelf te rade moeten gaan met de vraag: ‘Voelt dit juist? Of niet?’

Wanneer je dan het voorbehoud maakt ‘maar eigenlijk geloof ik niet dat mijn gevoel klopt’… dan begint de mist al op te rukken. Stel dat iemand joú zou vragen: “Zeg, geef me jouw mening hier eens over? Ik neem je niet serieus, hoor… straks lach ik weg wat je net hebt gezegd en om het even wie die wat anders zegt, geloof ik boven jou…” Hoe gemotiveerd ben jij dan nog om een gedegen antwoord te geven? Zo werkt het met de stem van je gevoel ook. Je moet die stem wel serieus nemen, wil je horen wat ze te zeggen heeft. Dit vertrouwen dat je jezelf schenkt, is als de bergschoenen van de bergbeklimmer. Het geeft je het geruste gevoel dat je grip hebt op de grond onder je voeten.

In de tweede plaats heb je het besef nodig dat leven evolutie is. Net als de bergbeklimmer die zijn weg zoekt, door haak na haak in te slaan, kun je onverwachte kronkels tegenkomen. Wil hij met alle geweld elke haak loodrecht boven de volgende inslaan… dan zal hij vroeg of laat blijven steken. Soms moet hij rekening houden met de vorm van de berg, en een onverwachte route kiezen. Dat wil niet zeggen dat hij niet ter bestemming zal komen.

Keuzes, hoe omvangrijk ze ook lijken, hoe verstrekkend of levensgroot ze je ook lijken te zijn… bepalen nooit je hele leven. Het zal niet aan het huis waarin je woont, liggen of je thuis gelukkig bent. Het zal niet alleen aan je chef gelegen hebben of je baan fijn is. Jij leidt je leven, en jij leidt het naar geluk. Je thuis of de sfeer op de werkvloer… die geef jij gestalte. Misschien heb je wel een onaangename chef nódig om te beseffen dat je moet leren voor jezelf opkomen. Of een lawaaiige school opdat je af en toe een keer uit je huis zou vliegen.

En zelfs al blijkt een keuze die je vandaag maakt, een paar jaar later echt niet langer de juiste, dan zij het zo. Dat wil niet zeggen dat het nooit de juiste keuze is geweest! Je hebt intussen dingen gezien, gehoord, beseft of geleerd die je alleen op dit pad had kunnen opdoen. Je bent sterker en wijzer geworden, hebt meer inzicht in jezelf gekregen en het leven dat je wil leiden.

Ten derde is daar dat touw dat als verbinding fungeert. Zeker als je merkt dat je in een periode bent beland waarin elke keuze lastig is, hoe klein of onnozel ook… maar ook als je voor een dilemma staat en geen van beide opties lijken goed, of ze zijn allebei even goed, of ze hebben allebei een afschuwelijke consequentie… Dan is het tijd om weer eens goed te bekijken hoe alles samenhangt. Waaróm word je net nu met die onmogelijke keuze geconfronteerd? Diep in jou ligt er een knoop die moet worden ontward of doorgehakt. Een keuze die je éérst moet maken.

Kun je niet kiezen omdat elk van je keuzes betekent dat je iemand moet kwetsen? Dan is het tijd om onder ogen te zien dat je je eerst en vooral moet voornemen om jezélf geen pijn meer te doen. De bergbeklimmer zal niet ver komen als hij de noden van de bergwand boven de zijne stelt en dus geen haak in de rots kan slaan. Kun je niet kiezen omdat je met elk van beide keuzes iets verliest? Dan is het tijd om te beseffen dat je soms dingen, mensen, situaties moet durven loslaten, zodat er ruimte is voor iets nieuws… de top van de berg bereik je nooit, als je de voet niet durft te verlaten… De meest fundamentele van alle keuzes is daarnet al voorbij gekomen: de keuze om jezelf het vertrouwen te schenken.

Dan pas, nadat je eerst die meer fundamentele keuze hebt gemaakt… wanneer je diep in jezelf de knoop hebt doorgehakt, dan pas kun je hamer en haken weer ter hand nemen. Dan zal de mist opklaren en zul je vanzelf zien: ‘Oh, één van de paden waarover ik twijfelde, is helemaal geen optie, want die loopt dood!’ Of: ‘Aha, dit pad leidt rechtstreeks naar een prettig plateau.’ Of zelfs: ‘Die beide paden zijn allebei helemaal geen optie! Maar deze derde route, die is het helemaal.’

Want wie weet: het zou zomaar kunnen dat je helemaal geen baan wil, maar daarentegen een eigen zaak wil uitbouwen. Of dat je een huis wou gaan kopen omdat het ‘zo hoort’ terwijl je in je hart liever vrij wil zijn. Of dat je je muren helemaal niet wil verven maar behangen. Dat je geen nagerechtje wil, maar éigenlijk behoefte hebt aan nog een kom soep.

De mist van misschien stort ons in dilemma’s. Maar geschoeid met vertrouwen, om ons middel het touw van verbondenheid en in ons gemoed de bereidheid om haken te hameren volgens de misschien afwijkende weg die zich aandient… klimmen we wel weer boven die mist uit. Op naar een nieuw niveau.