Bewust

De voorbije dagen ben ik bezig geweest met het begrip ‘bewust’. Bewustzijn en ‘bewust zijn’ zijn van die fundamentele dingen. Ze krijgen steeds meer betekenis(sen), hoe langer je ermee bezig bent.

Om bij het begin te beginnen… Op zijn eenvoudigst betekent ‘bij bewustzijn zijn’ eenvoudigweg dat je niet slaapt of bewusteloos bent. Je bent wakker. En wanneer je wakker bent, ben je je bewust van. Van jezelf, je lichaam, de wereld om je heen. Je kunt je er ook bewust van zijn dat je denkt, misschien zelfs wel over je bewustzijn. De filosoof Descartes wist er alles van.

Bewust zijn is dus iets lichamelijks en iets geestelijks.

Het woord ‘bewust’ wordt ook vaak gebruikt in de betekenis van ‘niet zomaar zonder er bij stil te staan’. Je kunt bewust bezig zijn met je gezondheid, met voeding, met je denkpatronen.

‘Bewust leven’ is daarnaast een belangrijk begrip voor veel mensen die zich hebben verdiept in de meer spirituele kant van het leven, in wat ze geloven, in wat juist is en wat niet – mensen die bezig zijn met de aloude zoektocht naar het goede, het ware en het schone. Door bewust te leven hopen ze te beantwoorden aan de idealen die ze op deze zoektocht al hebben gevonden. Levensfilosofe Christiane Beerlandt vond het begrip ook bijzonder belangrijk: samen met geloof en liefde schuift ze bewustzijn naar voren als een van de ‘steunpilaren van het leven’.

Als je ervan uitgaat, dat niets in je leven zomaar toevallig gebeurt én dat je als mens je leven zelf in handen hebt (en het dus kunt sturen richting meer geluk en gezondheid), dan speelt bewustzijn inderdaad een belangrijke rol.

Dat werkt, zo realiseerde ik me, op een aantal verschillende vlakken:

1. Bewust – wakker, bij dingen stilstaand – door het leven gaan zorgt ervoor dat je de dingen die er niet zomaar toevallig zijn, ook effectief opmerkt.

2. Wanneer je opmerkt dat bepaalde – vervelende of net heel prettige – ervaringen zich steeds weer voordoen in een bepaalde volgorde, of op bepaalde momenten, of als reactie op bepaalde acties die je onderneemt, word je je ervan bewust dat hier een bepaald patroon speelt.

3. Eens je je bewust bent van dat patroon, kun je gaan proberen het te veranderen. Een patroon verander je niet in een oogwenk of met een gedachte. Het is als een diep ingesleten karrenspoor. Het kost wat werk en moeite om de voren te vullen, het vulsel aan te stampen, zodat de wielen van je wagen er niet vanzelf in glippen.

Bewust leven is dus belangrijk, als je onderscheid wil leren maken tussen de dingen die je gelukkig maken en de dingen die je belemmeren in je leven! 

      - Maar is dat niet vreselijk vermoeiend, de hele tijd maar Bewust zitten zijn?

Die vraag klinkt misschien grappig, maar hij komt toch wel vaak langs. Of het nu iemand is die nog nooit van zijn leven heeft stilgestaan bij het hoe en waarom van levensgebeurtenissen… of iemand die er net krampachtig elke wakende minuut mee bezig is en daar eigenlijk genoeg van heeft… wie zich deze vraag stelt, heeft de indruk gekregen dat bewust omgaan met alles toch wel een fikse inspanning vraagt.

Klopt dat ook?

Ik ga niet doen alsof je er helemaal geen energie in moet steken. Dat is gewoon niet waar. Maar laten we wel wezen, in alles dat enigszins waardevol is, steek je energie. In werk dat je graag doet, in een hobby als schilderen of bergbeklimmen, in het leren van een nieuwe taal, in natuurwandelingen, in het onderhouden van een vriendschap.

Energie in iets steken is niet per se verkeerd. En hoewel je voorraad energie eindig is, voelt het niet altijd slecht wanneer die – voor even – bijna op is, omdat je er veel van verbruikt hebt. Niet wanneer je tevreden naar het resultaat kunt kijken.

Maar het hoeft ook weer niet zo te zijn dat je ‘bewust in het leven staan’ ziet als een berg waar je nooit tegenop komt. Bewust zijn is geen staat van zijn die je moet bereiken en dan vasthouden tot je uitgeput bent – zoiets als je adem inhouden. Het is een bezigheid. Soms beoefen je die bezigheid heel intensief, als zou een pianist een paar uur toonladders spelen en vingeroefeningen doen. En soms beoefen je die losjes, dat doet de pianist misschien door een stukje te spelen dat hij twee jaar geleden al onder de knie had, gewoon voor zijn plezier.

Je hoeft niet elk moment van de dag bezig te zijn met bij alles stilstaan. Bewust leven begint bij leven. En dat doe je al doende: ontdekkend, liefhebbend, uitproberend, plezier makend. Zolang je bij tijd en wijle maar eens een Bewust moment voor jezelf uittrekt. Dat kan zijn op een moment dat iets in je leven je wakker heeft geschud. Het kan ook zijn op een moment dat je zelf een kriebelig gevoel krijgt. Of misschien kies je er wel voor om het elke week op zondagavond te doen.

Het belangrijkste is dat je op jouw Bewuste Moment eens stilstaat bij een aantal zaken in je leven die je momenteel bezighouden en daar een paar Bewuste Besluiten rond vormt. Die hoeven niet groot of wereldschokkend te zijn. Het kan er ook maar eentje zijn. Ze hoeven niet eens nieuw te zijn. De pianist besluit misschien om deze week extra aandacht te besteden aan het netjes afronden van zijn stiltemomenten. Dat deed hij vorig jaar ook al een keer, maar dit keer wil hij het nóg aandachtiger doen. En door daar een hele week bewust mee bezig te zijn… glipt die gewoonte zijn onder-bewustzijn in.

Dat is het mooie van Bewuste Besluiten. Als je ze lang genoeg in de praktijk van alle dag beoefent, worden ze deel van je onder-bewustzijn en hoef je er niet meer bij stil te staan. En dan kun je weer door naar iets nieuws. 

     - Jamaar, altijd weer door naar iets nieuws, is dat niet vreselijk vermoeiend?

Nou ja. Als jij vindt dat het voor een kind vermoeiend is om te leren praten en dan te leren lezen en dan te leren schrijven en dan te leren om verhaaltjes te schrijven… Of om te leren lopen en dan te leren rennen en dan te leren touwtjespringen… Ja. Ik neem dat je het dan vreselijk vermoeiend zult vinden.